Ayuntamiento Estella-Lizarra Udala

Gustavo de Maeztu Museoak, Mapfre Fundazioarekin elkarlanean, 2024ko abenduaren 5etik 2025eko otsailaren 2ra bitartean, aldi baterako erakusketen aretoan, Jose Gutierrez Solana XX. mendeko espainiar artearen figura berezienetako baten lanari eskainitako erakusketa bat jarriko du ikusgai.

Jose Gutierrez Solana (Madril, 1886-1945), zalantzarik gabe, XX. mendeko espainiar artearen figura berezienetako bat da. Bai bere biografiak, bai bere lanak, nortasun berezi bat erakusten dute, ezin dena murriztu arte-panorama tradizionalaren esparruan sailkatze orotara; izan ere, bere ibilbidea ez dator bat abangoardiekin –nahiz eta ezagutzen zituen– ez eta tradizio akademikoarekin. Bere margolanetan, akuaforteetan, litografietan eta testuetan ikuspegi guztiz pertsonala sortu zuen, eta badirudi Solana, batez ere, bere garaiko espainiar literaturara hurbiltzen dela.

Pio Barojak egiten duen zentzu berean, baina idazleak ez bezala, Solanak ez du horri buruzko iritzirik ematen.

Maskarak dantzan besotik helduta del brazo.

1932-33

Zink, akuaforte

Solanaren obran ez dago zentzu kritiko edo erregenerazionistarik txikiena ere. Aitzitik, gogoko dituen gaien bidez, errealitate ilun bat erakusten digu, non naturaltasun handienarekin mugitzen dela dirudien: prozesioak, maskarak, bitrinak, traperoak, bodegoi bitxiak, barruko ilunak edo bizitzako emakumeak.

Horiek guztiak behin eta berriz errepikatzen dira bere ibilbidean zehar, berak landu zuen kondaira bat sortzen lagunduz, pertsonaia berezi bati buruz hitz egiten duten istorio eta pasadizoz josia, bere defendatzaile handienetako bat Ramon Gomez de la Serna izan zen, belaunaldiko eta solasaldietako kidea.

Bizitzako emakumeak

1932-33

Kobre, akuaforte eta punta lehorra

Solana ez da Espainia tradizional ilun eta “beltza”, nahiz eta Goyak gure herrialdean zabaltzen duen tradizioan parte hartu, baina ez da arte berrirako bidea ere. Aldiz, bidegurutzea da, errealitate beraren ikuspegi desberdinak pilatzen eta gainjartzen diren kalezuloa. Harengan dena da paradoxikoa, denak hitz egiten du errealitate kontraesankor eta konplexu baten bere ikuspegi argiaz, espainiarra ulertzeko eta gorpuzteko duen modu berezia den bezala.

MAPFRE Fundazioaren Solanaren grabatuen bilduma Rafael Díaz Casariegok katalogatutako 28 akuaforteetatik 26k eta kontserbatzen diren 7 litografietatik 4k osatzen dute. Akuaforte horietako batzuek urtinta eta punta lehorra dituzte, eta Adolfo Rupérezek eta Juan Hidalgok artistak Solana hil zenean utzi zituen jatorrizko xafletatik abiatuta egindako tiradaren parte dira.

Lotarako etxea.  1932-33

Kobre, akuaforte

Margolaria 1918 inguruan hasi zen grabatuaren teknikan, Madrilgo Arte Grafikoen Eskola Nazionalera joan zenean, baina bere grabatu eta litografia gehienak Castro-Gilen tailerrean estanpatu zituen hogeita hamarreko hamarkadaren hasieran. Gero, gerra zibilean, beste hiru litografia egin zituen Valentzian.

Solanaren ia estanpa guztiek eredu margotu bati egiten diote erreferentzia (eta batzuetan baita eredu idatzi bati ere), eta horren menpe daude zuzenean, eta biek, olio-pinturek eta grabatuek, artistaren errepertorio tipikoa aurkezten dute; besteak beste, tipo herrikoiak, eskaleak, traperoak, bizitzako emakumeak edo maskarak daude.

Hori da Mujeres de la Vida (1932-133), Trapera (1932-33) edo Casa de dormir (1932-33) lanen kasua, adibide batzuk aipatzearren, bai eta maskaren gaia duten estanpa ugarien kasua ere, artista hainbeste liluratu zuen inauteriena, alegia. Inauteria, etimologikoki, “carnelevare” hitzetik dator, hau da, haragia kentzetik, hura alde batera uztea, eta, batez ere, aurpegia ezkutatzen duen mozorro bat erabiltzearekin lotuta doa. Maskara horrek hasiera batean hileta-jatorria izan zuen, eta mozorro baten bidez tratatzen denean, hileta-kontuekin eta groteskoarekin edo barregarritasunarekin lotzen da. Solana tresna horretaz baliatzen da existentziaren alderdi horiek jorratzeko, baina Goyaren erara ez du inolako judizio moralik transmititzen; mundu hau aurkezten digu, besterik gabe, guk, ikusleok, ikus dezagun.

Erakusketa honetarako sarrera doakoa da eta asteartetik larunbatera bisitatu daiteke, 9:30etik 13:30era; igande eta jaiegunetan, 11:00etatik 14:00etara